મોરબી જિલ્લાના તાલુકા
મોરબી જિલ્લાની સંપૂર્ણ માહિતી-મોરબી જિલ્લાનો પરિચય
મોરબી જિલ્લો ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં આવેલો છે.
તેની સ્થાપના ૨૦૧૩માં થઈ હતી જ્યારે જુનાગઢ અને રાજકોટમાંથી કેટલાક તાલુકાઓ અલગ કરીને નવો જિલ્લો બનાવવામાં આવ્યો.
જિલ્લાની મુખ્ય નદી મચ્છુ નદી છે. આ નદી મોરબીના જીવનમાં અત્યંત મહત્વ ધરાવે છે.
વિસ્તારની દૃષ્ટિએ મોરબી મધ્યમ કદનો જિલ્લો છે, પરંતુ ઉદ્યોગ અને નિકાસ માટે તે ગુજરાતના અગ્રણી જિલ્લાઓમાં સ્થાન પામે છે.
મોરબીનો ઉલ્લેખ "સિરામિક સિટી" તરીકે પણ થાય છે કારણ કે અહીં હજારો ફેક્ટરીઓ કાર્યરત છે.
અહીં બનેલા ટાઇલ્સ અને સિરામિક ઉત્પાદનો સમગ્ર ભારત સહિત વિદેશોમાં પણ નિકાસ થાય છે.
મોરબી જિલ્લાના તમામ તાલુકાઓની માહિતી અને છબીઓ. દરેક તાલુકા પર ક્લિક કરીને વધુ જાણકારી મેળવો.
મોરબી જિલ્લા વિશે
મોરબી જિલ્લો ગુજરાત રાજ્યના સૌરાષ્ટ્ર પ્રદેશમાં આવેલો છે. આ જિલ્લાની રચના 15 ઓગસ્ટ, 2013 ના રોજ કરવામાં આવી હતી. મોરબી જિલ્લો તેના ઐતિહાસિક મહત્વ, સુંદર સ્થાપત્ય અને સાંસ્કૃતિક વિરાસત માટે જાણીતો છે. જિલ્લામાં કુલ 5 તાલુકાઓનો સમાવેશ થાય છે.
મોરબી તાલુકો જિલ્લાનું મુખ્ય મથક છે. આ તાલુકો તેની સેરામિક ઉદ્યોગ અને ઐતિહાસિક મહત્વ માટે પ્રખ્યાત છે. મોરબી શહેરમાં આવેલું ઐતિહાસિક દરબારગઢ અને ઘણા મંદિરો પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે.
વધુ જુઓ
માળિયા તાલુકો મોરબી જિલ્લાનો એક મહત્વપૂર્ણ તાલુકો છે. આ તાલુકો ખેતી અને પશુપાલન માટે જાણીતો છે. માળિયા તાલુકાના ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં પરંપરાગત ગુજરાતી સંસ્કૃતિનો અનુભવ થાય છે.
વધુ જુઓ
ટંકારા તાલુકો તેની સાંસ્કૃતિક વિરાસત અને ધાર્મિક સ્થળો માટે પ્રસિદ્ધ છે. આ તાલુકામાં ઘણા મંદિરો અને ઐતિહાસિક સ્થળો આવેલા છે. ટંકારા ગામ સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયનું મુખ્ય કેન્દ્ર છે.
વધુ જુઓ
વાંકાનેર તાલુકો તેના રાજવી ઇતિહાસ અને સુંદર મહેલો માટે જાણીતો છે. વાંકાનેર શહેરમાં આવેલો રાજમહેલ અને રણછોડરાય મંદિર પ્રવાસીઓનું મુખ્ય આકર્ષણ છે. આ તાલુકો કપાસની ખેતી માટે પણ પ્રખ્યાત છે.
વધુ જુઓ
હળવદ તાલુકો ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિએ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ તાલુકામાં આવેલું હળવદ ગઢ તેની સુંદર સ્થાપત્ય કળા માટે જાણીતું છે. હળવદ તાલુકો ખેતી અને પશુપાલનનું મુખ્ય કેન્દ્ર છે.
વધુ જુઓઇતિહાસ અને વારસો
રાજવી કાળ
મોરબી પહેલાં જુનાગઢ રાજ્યના અધિકાર હેઠળ આવતો. બાદમાં સ્થાનિક રાજવી પરિવારે અહીં પોતાનું શાસન સ્થાપ્યું.
વિશ્વવિખ્યાત "મચ્છુ નદી પરનો સુપ્રસિદ્ધ બ્રિજ" બ્રિટિશ કાળમાં બનાવાયો હતો.
રાજવી સમયમાં કિલ્લાઓ, દરબારગઢ, હવેલીઓ અને મંદિરોનું નિર્માણ થયું જે આજે પણ સંસ્કૃતિનું પ્રતિબિંબ છે.
સ્વતંત્રતા પછીનો વિકાસ
ભારતની સ્વતંત્રતા બાદ મોરબી જિલ્લો સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યમાં જોડાયો.
૧૯૫૬માં તે બોમ્બે રાજ્યનો ભાગ બન્યો અને પછી ગુજરાત રાજ્યની રચના થતાં ગુજરાતમાં સમાવવામાં આવ્યો.
સ્વતંત્રતા પછી મોરબી ઉદ્યોગ અને શિક્ષણ ક્ષેત્રે ઝડપથી આગળ વધ્યો.
ભૌગોલિક સ્થિતિ અને પ્રાકૃતિક સંસાધનો
મોરબી જિલ્લો અરબી સમુદ્રની નજીક છે.
જિલ્લાની જમીન મુખ્યત્વે કાળા અને પીળા પ્રકારની છે, જે કૃષિ માટે યોગ્ય છે.
અહીં મુખ્ય ખેતી કપાસ, જીરૂ, ઘઉં અને મગફળીની થાય છે.
પ્રાકૃતિક સંસાધનોમાં માટી, પથ્થર અને ખનિજોનો સમાવેશ થાય છે.
આ સંસાધનોના કારણે અહીં સિરામિક ઉદ્યોગ ખૂબ પ્રગતિશીલ બન્યો છે.
મોરબીનો આર્થિક વિકાસ
ટાઇલ્સ ઉદ્યોગ
મોરબી ટાઇલ્સ અને સિરામિકના ઉત્પાદનમાં એશિયાના સૌથી મોટા કેન્દ્રોમાં ગણાય છે.
હજારો ફેક્ટરીઓ દરરોજ લાખો ચોરસ મીટર ટાઇલ્સ બનાવે છે.
અહીંથી ભારતના તમામ મોટા શહેરોમાં તેમજ ૧૦૦થી વધુ દેશોમાં નિકાસ થાય છે.
હીરા અને સિરામિક ઉદ્યોગ
ટાઇલ્સ સિવાય મોરબી હીરા ઉદ્યોગ માટે પણ જાણીતો છે.
અહીં નાના-મોટા યુનિટોમાં હીરા કટિંગ અને પોલિશિંગનું કામ થાય છે.
સિરામિક, સેનિટરીવેર, ઘડિયાળ ઉદ્યોગ અને પેકેજિંગ ક્ષેત્રે પણ મોરબી અગ્રણી છે.
શિક્ષણ અને સંસ્કૃતિ
મોરબી જિલ્લામાં અનેક કોલેજો અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ છે.
અહીં ઇજનેરી, ફાર્મસી, આર્ટ્સ, કોમર્સ અને વિજ્ઞાનની ઉચ્ચ શિક્ષણ સંસ્થાઓ ઉપલબ્ધ છે.
જિલ્લામાં સંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિઓ સક્રિય છે. લોકનૃત્ય, ગરબા, સંગીત અને સાહિત્ય મોરબીના લોકોના જીવનમાં ખાસ સ્થાન ધરાવે છે.
પ્રવાસન અને દર્શનીય સ્થળો
નિલકંઠ મહાદેવ મંદિર
મચ્છુ નદીના કિનારે આવેલું આ મંદિર ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ મહત્વપૂર્ણ છે.
શ્રાવણ માસ દરમિયાન હજારો શ્રદ્ધાળુઓ અહીં દર્શનાર્થે આવે છે.
પ્રજાસત્તાક બ્રિજ (Darbar Ghat Bridge)
બ્રિટિશ કાળમાં બનેલો આ બ્રિજ મોરબીની ઓળખ છે.
તે આર્કિટેક્ચરલ દૃષ્ટિએ અનોખો છે અને પર્યટકોને આકર્ષે છે.
ભવિષ્યની તકો અને દ્રષ્ટિકોણ
મોરબીનો વિકાસ મુખ્યત્વે ઉદ્યોગ પર આધારિત છે, પણ કૃષિ, શિક્ષણ અને પ્રવાસનમાં પણ ઘણું પોટેન્શિયલ છે.
સરકારની નવી નીતિઓ અને આધુનિક તકનીકોના ઉપયોગથી મોરબી વૈશ્વિક બજારમાં વધુ પ્રભાવશાળી બની શકે છે.
મોરબી જિલ્લાના તાલુકા
મોરબી જિલ્લો પાંચ તાલુકાઓમાં વહેંચાયેલો છે:
-
મોરબી તાલુકો
-
માળિયા તાલુકો
-
ટંકારા તાલુકો
-
વાંકાનેર તાલુકો
-
હળવદ તાલુકો
દરેક તાલુકાની પોતાની ખાસ ઓળખ છે.
ઉદાહરણ તરીકે, વાંકાનેર તેની ઐતિહાસિક ધરોહર અને રાજવી કાળની ઇમારતો માટે જાણીતા છે,
જ્યારે ટંકારા સ્વામીદયાનંદ સરસ્વતીના જન્મસ્થળ તરીકે પ્રસિદ્ધ છે.
લોકસંખ્યા અને સામાજિક રચના
2011ની વસ્તીગણતરી મુજબ મોરબી જિલ્લાના લોકોની સંખ્યા અંદાજે ૯.૬ લાખ છે.
અહીંની ગ્રામ્ય વસ્તી વધારે છે, પણ ઉદ્યોગોના વિકાસને કારણે શહેરીકરણ ઝડપથી વધી રહ્યું છે.
જિલ્લાની સાક્ષરતા દર રાજ્યના સરેરાશથી વધારે છે.
સમાજમાં કઠોર મહેનત, વેપારિક ચાતુર્ય અને સંસ્કૃતિ પ્રત્યેનો પ્રેમ જોવા મળે છે.
મોરબી – ગુજરાતના વિકાસમાં યોગદાન
-
ગુજરાતના ટાઇલ્સ ઉદ્યોગમાં ૭૦%થી વધુ યોગદાન મોરબીનો છે.
-
ભારતમાંથી ટાઇલ્સની સૌથી મોટી નિકાસ મોરબીમાંથી થાય છે.
-
કૃષિમાં જીરૂ અને કપાસના કારણે મોરબી સૌરાષ્ટ્રના મહત્વના કૃષિ કેન્દ્રોમાં ગણાય છે.
મોરબી જિલ્લાની પ્રવાસન ધરોહર
મોરબી જિલ્લો માત્ર ઉદ્યોગ માટે જ નહીં, પરંતુ પ્રવાસન અને ઐતિહાસિક ધરોહર માટે પણ પ્રસિદ્ધ છે.
અહીં આવેલા મંદિરો, રાજવી કાળની હવેલીઓ, નદીઓ અને બ્રિજ પર્યટકોને આકર્ષે છે.
નિલકંઠ મહાદેવ મંદિર
આ મંદિર મચ્છુ નદીના કિનારે આવેલું છે.
અહીં પ્રાચીન કાળથી પૂજા-અર્ચનાની પરંપરા ચાલુ છે.
શ્રાવણ માસ દરમિયાન હજારો યાત્રાળુઓ અહીં આવે છે.
મંદિરની સ્થાપત્ય કળા અનોખી છે અને તેની આસપાસનું કુદરતી સૌંદર્ય મનને પ્રસન્ન કરે છે.
ધર્મપ્રેમી અને શાંતિપ્રિય યાત્રાળુઓ માટે આ સ્થાન આદર્શ છે.
પ્રજાસત્તાક બ્રિજ (Darbar Ghat Bridge)
આ બ્રિજ બ્રિટિશ કાળમાં બનાવવામાં આવ્યો હતો.
તે મચ્છુ નદી પર આવેલું છે અને મોરબીની ઓળખ તરીકે જાણીતું છે.
બ્રિજની ડિઝાઇન યુરોપિયન આર્કિટેક્ચર પર આધારિત છે.
પ્રવાસીઓને આ બ્રિજ પરથી નદીનો નજારો ખૂબ આકર્ષક લાગે છે.
ફોટોગ્રાફી માટે આ સ્થાન ઉત્તમ છે.
વાંકાનેરનો દરબારગઢ
વાંકાનેરમાં આવેલો દરબારગઢ રાજવી કાળની ભવ્ય ઇમારત છે.
આજ પણ અહીં રાજવી શૈલીની ઝલક જોવા મળે છે.
પર્યટકો અહીં ઐતિહાસિક સ્મૃતિઓ અને કળાની કદર કરી શકે છે.
ટંકારા – સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીનું જન્મસ્થળ
મોરબી જિલ્લાના ટંકારા ગામમાં આર્યસમાજના સ્થાપક સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીનો જન્મ થયો હતો.
આ સ્થળ આધ્યાત્મિક યાત્રાળુઓ માટે પવિત્ર ગણાય છે.
અહીં તેમનું સ્મારક પણ બનાવાયું છે જે લોકોને આદર્શ જીવન તરફ પ્રેરિત કરે છે.
મોરબી જિલ્લાના ભવિષ્યની તકો
મોરબી જિલ્લાનું ભવિષ્ય અત્યંત ઉજ્જવળ છે.
-
ઉદ્યોગ ક્ષેત્રે – ટાઇલ્સ અને સિરામિકની નિકાસ વધતી રહેવાની શક્યતા છે.
-
પ્રવાસન ક્ષેત્રે – મંદિરો, હવેલીઓ અને નદીકાંઠાના સ્થળો પર્યટકોને આકર્ષશે.
-
શિક્ષણ ક્ષેત્રે – નવા યુનિવર્સિટી અને રિસર્ચ સેન્ટર ઉભા થવાથી યુવાઓને તકો મળશે.
-
કૃષિ ક્ષેત્રે – આધુનિક ટેક્નોલોજી દ્વારા ખેડૂતોનું ઉત્પાદન અને આવક બંને વધશે.
મોરબી આજે ગુજરાતનો ગૌરવ છે અને ભવિષ્યમાં ભારતનું અગ્રણી ઔદ્યોગિક તથા સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર બનશે.